Bezoek aan Naim en The Chord Company in Engeland

 

Dag1: De reis

Janet en ik verheugen ons al weken op het bezoek aan de fabriek van Naim in Salisbury en The Chord Company in Amesbury (in Zuid-Engeland vlakbij Stonehenge). Zondagochtend 30 maart is het dan zover, de reis naar Zuid-Engeland kan beginnen.
De koffers gepakt en het fototoestel, mobieltje, laptop, ipad, usb-stick met muziek en natuurlijk de opladers en reisstekker. Kan iemand zich nog herinneren hoe we zonder deze gadgets reisden?

Na een trip van 3 uur van Maastricht naar Calais arriveerden we ruim op tijd bij de ferry.

Het was heerlijk zonnig en het wachten was aangenaam. De andere reisgenoten (andere dealers uit Nederland en België) reisden samen met Rowan van Latham Audio, importeur van Naim en Chord Company..

De overtocht duurde zo’n 1.5 uur, de zee was kalm en de zon scheen heerlijk op het dek. Na aankomst in Dover reden we, op de linker weghelft,  zo’n 3 uur naar Salisbury.

In het historische stadje met zijn prachtige kathedraal logeerden we in een gezellig B&B. De eigenaar Michael begon al direct met me te praten over zijn Naim installatie en dat hij onlangs de Chord Sarum luidsprekerkabels had gekocht. Dat was al direct een goed begin en op niveau. Michael is een zeer aardige man die vroeger de butler is geweest van Andrew Lloyd Webber, de componist van diverse klassiekers zoals de musicals Evita en Cats.

Na een heerlijke wandeling gingen we het stadje in om gezellig met z’n allen te eten na een lange reis. Onze reisgenoten zijn Ad van iEar, Robbert van v.d. Eijnden, Frits van RikStoet en Matthias van Alpha Audio. Normaal zie je de collega dealers alleen op shows, maar nu trek je een paar dagen met elkaar op en dat is leuk. Je praat voornamelijk over hifi, maar ook over privézaken en zo leer je elkaar beter kennen. Het klikt gelijk goed en de sfeer zit er direct goed in.

We gaan op zoek naar een restaurant maar dat blijkt die avond en moeilijke opgave want het is ... moederdag in Engeland en de zaken zitten vol. Er is in Engeland veel aandacht voor moeders en dat wordt goed gevierd. Uiteindelijk bemachtigen we een plekje en laten het ons lekker smaken. Na het eten gaan we terug naar ons B&B en vallen moe in slaap.

 

Dag 2: Bezoek aan Naim

De volgende ochtend staan we fris uitgeslapen op en krijgen we een heerlijk English Breakfast. We vertrekken naar Naim en je merkt dat iedereen er zin in heeft en het ook een beetje spannend vind.

Daar aangekomen worden we hartelijk begroet door Mark Raggett,  hij leidt ons door het hele kantoor en we maken kennis met diverse medewerkers. Dat lijkt een kort rondje, maar vergeet niet dat er 180 mannen en vrouwen werken. Vorig jaar werkten er nog maar 158 medewerkers en nu dus 22 meer. Dat is wel begrijpelijk als je bedenkt dat hun omzet is gegroeid van 19 naar 21 miljoen euro.  Je merkt het ook in de gebouwen want overal heerst er lichte ‘chaos’ omdat ze diverse verhuizingen en aanbouwen hebben gedaan en nog bezig zijn met de herinrichting. Bijvoorbeeld een productielocatie inrichten voor de nieuwe Statement want daar gaan ze er 2 a 3 per maand van bouwen (ze hebben er al 36 verkocht!).

Na de introductie en het voorstellen gaan we de productie afdelingen in en we betreden het domein van Naim. Zoveel apparatuur zie je natuurlijk nooit bij elkaar staan. Honderden versterkers, streamers, speakers, fantastisch om te zien! Bijna achteloos staat er een CD speler ter waarde van €15000,- euro naast een streamer van €1600,-. We zijn in een grote snoepwinkel beland, is mijn gevoel vanaf dat moment. Zeker als je ook alle apparatuur van binnen kunt bekijken, wat een prachtige techniek zit er in de Naim producten. Mijn hart als techneut en liefhebber begint te gloeien.

Voordat we echter door mogen lopen, krijgen we een bandje om onze schoen met een strip die in onze sok moet gestopt worden zodat het contact maakt met je huid. Dit om statische spanning te vermijden. Ook krijgen we een speciale stofjas aan, waarin kleine koperdraadjes zijn verwerkt in de stof. Na het omkleden worden we verzocht om op een speciale mat te gaan staan zodat we ‘ontladen’ worden. Gelukkig niet andersom, merkt een lid van de groep op.

De fabriekstour begint in een van de magazijnen. Hier liggen de grotere onderdelen zoals de ribben van de Statement, LP’s, CD’s, behuizingen etc.. Ook is tussen de stellingen op grote tafels de behuizing van de statement gebouwd. Door het raam ernaast zie je de garage liggen waarin de Bentley heeft gestaan om de speciaal voor dit Britse automerk gebouwde versterker en speakers te testen. Je proeft aan dit alles dat de mensen van Naim creatief zijn in het opstarten van nieuwe projecten, waar plek is starten ze en als het loopt richten ze ergens een vaste betere productieplek in.

Dan komen we in een kleiner magazijn waar de elektronica onderdelen keurig liggen opgeslagen in magazijnstellingen. Mark stopt bij 2 stellingen van ongeveer ieder 1 meter breed en 2,2 meter hoog. “Hier ligt ons kapitaal en expertise opgeslagen” zegt hij. We kijken een beetje verrast en sceptisch. Hij legt uit dat de onderdelen die hier liggen met de hand zijn getest en in paren zijn getest. Een klein pallet met transistors is zeer prijzig omdat ze meerdere stuks nodig hebben om de juiste match te maken. Deze bij elkaar passende transistors worden gebruikt in de topapparaten zoals de Statement en de NDS. Zeker als we later de Statement en een NDS zien, beginnen we steeds meer te begrijpen waarom een NDS een prijzige streamer is, maar daarover later meer.

We wandelen door naar de afdeling waar de printplaten worden voorzien van de onderdelen. Een razend snelle machine met draaiende koppen die ieder onderdeel op hun plek plaatsen. Aansluitend gaan ze door een soldeerbad en na afgekoeld te zijn, kunnen ze gebruikt worden om ingebouwd te worden.

Verderop komen we in het gedeelte waar de bekabeling wordt gemaakt. Bundels met kabels liggen op diverse plaatsen. Mooi om honderd SNAIC kabels in bundels te zien liggen. Echter het meest opmerkelijke is toch de ‘Snaicshaker’. Ja, je hoort het goed, de Snaicshaker. Aan deze vreemde machine worden zo’n 10 Snaic kabels gehangen en heen en weer geschud. Dit om de kabels te ontstressen. Ons wordt steeds meer duidelijk dat de aandacht voor details hier ver gaat. Zo worden de standaard stroomkabels stuk voor stuk door een medewerker getest.  Dat had ik zelf niet verwacht.

Dan komen we in het productie gedeelte waar alles wordt samengebouwd door voornamelijk vrouwen. Prachtig en indrukwekkend om het binnenwerk te zien van de top CD-speler CD555. Het loopwerk is werkelijk schitterend opgehangen in zijn behuizing die op zijn beurt is versterkt met 14 mm dikke platen om resonantie tot een minimum te beperken. Ik heb nog nooit een behuizing van een CD-speler zo vol gestouwd gezien met onderdelen.

Even verderop zie ik een Supernait 2 liggen. Ik gebruik deze zelf ook en ben daarom extra benieuwd hoe hij van binnen uit ziet. Eens even kijken of het ook allemaal zo uitziet als dat ze beloven in de folders. Ik word niet teleurgesteld, kan ik alvast verklappen.

De ringkerntrafo is indrukwekkend groot zeker als je die van een Nait 5 si hebt gezien, ook niet klein maar hij valt in het niet met die van een Supernait 2. Daarnaast ligt de ingebouwde DR voeding. Nu begrijp ik ook beter wat dit doet, zeker als je de opbouw hiervan ziet. Erg fraai! Ook de uitgangen zijn tegenwoordig ontkoppeld en dat is duidelijk te zien en te voelen.

We wandelen verder door de afdeling en ik hoor alleen maar: oh kijk hier, kijk eens hoe ze dit doen, wauw. Zomaar een paar termen die ik heb opgevangen. De gezichten spreken boekdelen, we zijn onder de indruk.

De volgende afdeling is de luidspreker afdeling. De S-400, 600 en 800 staan hier gebroederlijk naast elkaar. Ook staan er de Focal Grand Utopia en Stella. Voor wie het nog niet weet: Naim en Focal behoren sinds kort tot dezelfde groep. Met ieder hun eigen identiteit en zelfstandigheid, verzekerd men ons. Engelsen blijven Engels en Franssen blijven Frans, lijkt mij duidelijk.

We zien hoe het BMR systeem werkt van de S-600. Een redelijk eenvoudige cylinder die de tweeter vrij laat bewegen in de luidsprekerkast. De slimste ideeën zien vaak eenvoudig uit, maar je moet er maar op komen.

Voordat we in de expeditieafdeling komen, zien  we een hoek waar de reparatie apparaten staan. Gelukkig zie ik er maar een stuk of 20 liggen. Niet veel als je bedenkt dat ze wereldwijd zo’n 20.000 stuks maken en afleveren. De vrouw die er werkt is een mondige tante die de klappen van de zweep goed beheerst. Ze laat ons voorbeelden zien wat klanten soms terugsturen met een klacht. Als ‘high light’ wil ik de lezer het volgende niet onthouden: het probleem van een klant die zei dat de versterker niet meer werkte en dat hij het idee had dat het aan de voeding zou kunnen liggen. Dan zien we een versterker zoals deze terugkwam. De ringkerntrafo in een Tupperware doosje naast de behuizing van de versterker ‘ingebouwd’.  Je gelooft je ogen niet! Ze hebben de voeding weer terug gebouwd en teruggestuurd, die Engelsen blijven beleefd.

In de expeditie wordt de apparatuur stuk voor stuk nog eens doorgemeten en beluisterd op de Ovators S-400 voordat ze worden ingepakt. Er staan honderden dozen naast en op elkaar gestapeld. Diversen pallets gaan naar Hong Kong en weer anderen naar Maleisië, Polen, Japan en noem maar op. Naim verkoopt 2/3 van zijn productie buiten Engeland.

Als afsluiting gaan we naar de luisterruimte waar 5 racks aan apparatuur staat, een hele rij dus. Ze worden vandaag afgespeeld op de Ovators S-400 en dat is het enige minpuntje van de dag want ik had op de S-800 gehoopt. Je kunt niet alles krijgen wat je wenst, zullen we maar zeggen.

Mark geeft ons een heuse training hoe je apparatuur het beste kunt aansluiten. Het is voor ons waardevolle informatie die we aan onze klanten kunnen doorgeven. De les voor vandaag is om via correcte aansluitingen de optimale klankkwaliteit te behalen. Wat we zoal aan wetenswaardigheden gehoord hebben:

- BNC connector aan een coaxiaal kabel is beter dan RCA.

- DIN stekkers geven een beter geluid en zorgen dat je minder last hebt van aardlussen. Ringen niet aandraaien i.v.m. ontkoppeling.

- De snaic kabels zijn richtingsgevoelig en daarom gemerkt. Je doet technisch niets fout als je het andersom aansluit, maar het klinkt dan minder goed.

- De NAPSC voeding is een must upgrade voor de NAC 202 want hij voedt de digitale sectie en dat hoor je.

- Naim adviseert geen bi-amping want hun ervaring is dat een betere eindtrap een betere keuze is.

- Zet de ingangen van een Uniti uit, als je ze niet gebruikt.

- Een goede upgrade voor een Uniti 2 of Superuniti is bijvoorbeeld een NAP 200.

- Een goed audiorack beïnvloedt de klank behoorlijk. Vergeet hierbij niet dat het meubel waterpas moet staan en dat kabels los (zonder spanning) moeten zitten van wanden en de vloer. Bij meerdere apparaten en 2 racks, plaats in het ene rack de voedingen (power) en in het andere de bronnen en voorversterkers (non power).

Moe maar voldaan gaan we terug naar het B&B. ’s-Avonds zijn we uitgenodigd door Mark om de dag af te sluiten met een etentje. De hele avond praten over onze indrukken tijdens de rondleiding bij Naim. Ik ga vroeg naar bed want ben moe door alle indrukken en informatie. Morgen weer fris naar The Chord Company.

 

Dag 3 Bezoek aan Chord Company

Na een goede nachtrust gaan we voor een mooie wandeling door Salisbury en zijn kathedraal. Deze is mooi bewaard gebleven en het omliggende terrein is in ere gehouden. We passeren het huis van de ouders (zijn vader was timmerman en zijn moeder dienstmeisje) van voormalig premier Edward Heath (1970-1974). Mooi stulpje uitkijkend op de hoofdingang van de kathedraal. ‘Not bad’.

Na wederom een heerlijk Engels ontbijt vertrekken we naar Amesbury dat ongeveer 2 km van Stonehenge af ligt.

We worden door Allan Gibb, Doug en later ook door Nigel Finn (de cable doctor) ontvangen. The Chord Company is 30 jaar geleden ontstaan doordat pianiste Sally Kennedy, de ex-vrouw van Paul Stephonson (directeur van Naim), kabels op highend niveau wilde maken. De ‘connection’ en interesse in muziek is duidelijk! Er werken zo’n 22 mensen en ze leveren het volledige gamma aan kabels. Beginnend bij € 50,- tot €4000,-. In de beginjaren verkochten ze ook NordOst en deze kennis hebben ze ook in hun kabels verwerkt.

We worden rondgeleid door het magazijn waar enorm veel kabelmateriaal ligt. De goedkope Crimson Vee kabels worden gemaakt in China. Alle overige kabels worden met de hand gemaakt in Amesbury zelf. De referentiekabels SARUM worden gemaakt in Amerika omdat dit bij een Marine afdeling gebeurd. Dit wordt gedaan omdat het de expertise van de Amerikaanse Marine is om kabels en apparatuur te maken die niet af te luisteren valt (Onderzeeërs). Deze expertise wordt ook bij de Sarum kabel ingezet. Allen geeft een voorbeeld van wat nu klank in een koper, behalve de zuiverheidsgraad, in grote mate bepaald. Dat is de rondheid en gladheid van de individuele koperdraden. Bij de Sarum kabels zijn deze waarden perfect. Om een idee te geven, ze gebruiken 6 meter kabel om 1 meter kabel uiteindelijk te krijgen!

Allen maakt ons al direct duidelijk dat de zoektocht naar klankverbetering een kwestie is van veel uitproberen en proefondervindelijk vaststellen. Er bestaat immers geen universitaire opleiding waar je leert HighEnd kabels te maken, nietwaar.

Ze hebben de laatste jaren gewerkt aan het Tuned Array principe en dat heeft stevige klankverbeteringen gebracht zoals we in de middag luistersessie gaan beleven, is zijn belofte. Ik kan al verklappen dat we niet teleurgesteld zijn geworden, maar daarover later meer. Ik weet dat ik geen antwoord ga krijgen, maar kan het niet laten en vraag wat Tuned Array nu eigenlijk is. Ik krijg prachtige volzinnen te horen maar weet nu nog steeds niet wat het geheim is. Wel weet ik nu dat het is om een hoog frequente ruis tegen te gaan. De laatste 5 a 10 jaar is de verstoring in huishoudens (mobieltjes, adapters en wifi) enorm toegenomen en daarmee ook de hoog frequente ruis. Met Tuned Array proberen ze de invloed zo minimaal mogelijk te houden. Ze zijn begonnen met aluminium folie en vanuit daaruit naar de (geheime) Tuned Array techniek. De kabels aansluitend ont-stressen en afmonteren met hoogwaardige connectoren om resonanties te voorkomen.

Als ze een klankverbetering hebben bereikt dan begint het productie proces met het bestellen van een rolletje kabel van 10 km (= 10.000 m!). De research afdeling moet dus wel heel goed weten wat ze doet! Daarom steken ze er veel geld en tijd in.

De productieafdeling is eenvoudig maar doeltreffend ingericht. Ze hebben een seriematige productie maar kunnen ook gemakkelijk maatwerk levere

Vanzelfsprekend zijn de kwaliteitscontroles bij dit soort hoogwaardige hifi en high end componenten belangrijk. Het begint met de controles bij de toeleveranciers in China en Amerika en eindigt in Amesbury. Connectors worden onder een sterk licht stuk voor stuk bekeken voordat ze naar de volgende werkplek gaan. Daarna wordt de kabel met de connector aan elkaar gesoldeerd. Zo zie ik de nieuwe ethernetkabels liggen en vraag natuurlijk of ik ze beter mag bekijken. De speciale connector R-45 plug ziet er degelijk uit en heeft 8 stuks soldeerpunten. Ter vergelijking bij een standaard ethernet kabel is het een klein stekkertje waar je de draden (afgeknipt) in de 8 poorten schuift en afklemt met een speciale tang. Hier zie je dus een heel andere kwaliteit. Aan de soldeerpunten van de connector worden stuk voor stuk coaxiaal kabeltjes gesoldeerd en aansluitend gesloten. Nu begrijp ik beter waarom deze ethernetkabels een stuk duurder zijn dan de standaard ethernetkabels. Of ze beter klinken gaan we die middag testen. Het gaat ons ten slotte om de geluidskwaliteit.

Voordat we naar de luisterruimte gaan, mogen we zelf nog een RCA interlink en luidsprekerkabel maken. Als je ziet hoe handig die man dit doet en je zelf ook wel eens iets hebt gemaakt, denk je al snel dat komt wel goed. Laat ik voor mezelf spreken, ik heb veel geleerd. Waar die jongens allemaal op letten! Helemaal gefocust op het kleinste detail. Mooi om te leren en te ervaren. Als verrassing mogen we de zelfgemaakte kabels meenemen. Dat heet: nadat zij ze nog eens hebben nagekeken en correcties hebben aangebracht.

Na een lunch met lekkere sandwiches en chips gaan we dan de luisterruimte in. Ben benieuwd of al de kwaliteitseisen, research en aandacht voor detail ook hoorbaar is.

Allan geeft een presentatie die vol staat met muziek, techniek en beleving. Hij heeft jaren in een audiozaak gewerkt en dat is te merken. De jarenlange ervaring hebben er (gelukkig) niet voor gezorgd dat hij de presentatie afdraait, maar hij is enthousiast en de uren vliegen voorbij. De set bestaat uit de Kef Blade vloerstaanders die niet alleen mooi klinken maar ook prachtig modern uitzien. Aangestuurd door een apart uitziende voor- en eindversterker die gevoed wordt door een Sony cd-speler met een Naim DAC. De luisterruimte is aardig getuned, maar dat zou beter kunnen. De hieronder beschreven luisterervaringen zijn een samenvatting want het was een lange interessante middag met veel indrukken en informatie.

Allan begint de presentatie met de oude versie (zonder tuned array) van het instapmodel interlink en aansluitend de instapper met tuned array. Het verschil is overduidelijk hoorbaar, een betere bass en een zuiverder detail. Hiermee bevestigen zij hun aanpak dat tegenwoordig het bestrijden van hoogfrequente ruis invloed heeft op de klankkwaliteit.

We stappen over van het instapmodel luidsprekerkabels naar een stapje hoger. Het goedkoopste model kabels wordt beschermd door pvc en het stapje hoger met teflon. De bedrading is gelijk. Je hoort direct het verschil en dat voor een paar euro meer per meter. Teflon is niet hygroscopisch en daardoor veroudert de bekabeling minder snel.

Allan schakelt over naar coaxiaal kabels tussen de cd-speler en dac. Hij vervangt bij iedere cd de coaxiaal kabel en we passeren daardoor het hele gamma coax kabels van Crimson naar de referentie Sarum. Bij de referentie kabel draait hij weer de eerst cd.
De stem van de zanger en het gitaar spel klinken nu echter, met meer emotie en gewoonweg beter. Het lijkt er op dat we naar een andere song luisteren. Hiermee toont Allan aan dat je met goede bekabeling pas echt alle potentie uit je set haalt.

Hij schakelt weer over naar de interlinks tussen dac en voorversterker. Ook hierbij luisteren we naar het hele gamma. Het begint eentonig te worden, maar ook hier horen we bij iedere stap een duidelijke verbetering. Hun filosofie is dat ze pas een kabel maken als er ook echt een verschil hoorbaar is. Anders maken ze geen (tussen)stap. Dat merk je ook in hun programma, soms ontbreekt er een naam. Nu weet ik waarom.

Allan schakelt vervolgens over naar de luidsprekerkabels. De belangrijkste kabels in een set, naar mijn mening. Ze moeten een lange weg afleggen en wat (signaal) hier niet doorkomt, gaat je luidspreker ook niet laten horen. Het wordt steeds muzikaler, is mijn beleving.

Als laatste laat hij ethernetkabels horen aan een Linn Akurate streamer via de Naim DAC. Allan start met een standaard ethernetkabel van een paar euro. Het klinkt mooi is onze mening. Dan sluit hij de C-stream (€50,-) aan. Wat een verschil! Ik heb thuis dezelfde ervaring en daarom luidt nu mijn advies: haal de standaard ethernetkabel zo snel mogelijk uit je set en koop een betere. Dit is een zeer goede upgrade die weinig investering kost. We ventileren de sceptische vragen van onze klanten. Allan antwoordt heel eenvoudig: je stuurt wel nullen en enen van je harde schijf (NAS of server) naar je streamer, maar dat doe je wel door een koperen analoge interlink bekabeling. Daarom zijn de klankverbeteringen net zo hoorbaar als bij analoge interlinks en coaxiale kabels. De belangrijkste is de ethernetkabel die naar de streamer gaat, dus vanaf switch of router.

Als toetje sluiten we af met een gehele Sarum referentie bekabeling, stroomkabels – interlinks – coaxiaal – luidspreker kabel. De set waarnaar we de hele middag hebben geluisterd, komt nu pas echt los wat een muzikale beleving! Maar goed dat mag ook wel want aan de set van €40.000,- hangt nu ook voor €24.000,- aan kabels. Allan plaagt ons ook soms door van een topkabel zoals de Signature terug te gaan naar het instapmodel. De muziek is dan gelijk weg. Je raakt snel verslaafd aan kwaliteit!

Voor mij was het vooraf al duidelijk dat bekabeling een essentiële rol inneemt in een set en daarom blijft het mijn overtuiging dat de bekabeling in verhouding moet zijn met je set.

Na 2 enerverende dagen waarin we veel hebben gezien, gehoord en geleerd kijken we zeer tevreden terug op een perfect georganiseerd uitstapje door Latham Audio, importeur van o.a. Naim en The Chord Company. Bij deze Rowan zeer bedankt, we hebben genoten. Ook het samenzijn met collega hifi dealers was gezellig. Leuk om met vakgenoten ervaringen uit te wisselen en elkaar ook persoonlijk beter te leren kennen.

We waren al overtuigd van de kwaliteit van de apparatuur en bekabeling, maar nu zijn we daarin gesterkt. We hebben topmerken bezocht en mensen die betrokken zijn bij hun producten en met veel plezier en passie werken aan technische verbeteringen. Maar het plezier en beleving aan muziek blijft de hoofdzaak, benadrukken ze bij het afscheid. We couldn’t agree more!

Jack en Janet

HiFi Limburg e.o.